اعتدال در پوشش: 

اسلام برای ابعاد مختلف وجودی انسان دستورالعمل و برنامه دارد.

هیچ موضوع کوچک و بزرگی نیست، مگر اینکه در اسلام حکمی معین و روشن داشته باشدو در کتاب خدا و سنت به تمام نیازمندی های بشر تا روز قیامت توجه شده است. بر اساس این دیدگاه کلّی و جامع، لباس نیز در فرهنگ دینی، در مسیر هدایت و کمک انسان به سوی هدف اصلی مطرح است. اگر کسی به لباس، به عنوان هدف و ارزش مطلق بنگرد وشخصیّت خود را در گرو نوع لباسی که می‌پوشد، مشاهده و ارزیابی کند، از هدف اصلی که

عبودیّت و بندگی خداوند متعال است، دور شده است. همان طور که می‌دانیم، رعایت یک اصل کلی و جامع که در بسیاری از شؤون و ابعاد و زمینه های مختلف زندگی، لازم و مفید است و آن ، اصل میانه روی، اعتدال و پرهیز از افراط و تفریط است. در مسأله پوشیدن لباس نیز این اصل جاری است. در همین زمینه حضرت امیرالمؤمنین (ع) در نهج البلاغه ذیل ویژگی انسانهای باتقوا می‌فرماید: «ملبسهم الاقتصاد» یعنی: پوشاک و لباس باتقوایان در مرز اعتدال و میانه است.البته باید توجه داشت ژنده پوشی و پوشیدن جامه های کثیف و آلوده هیچ‌گاه مورد قبول دین مبین اسلام نیست. همان گونه که تلاش برای تهیه مدل و نمونه های جدید و قیمتی پوشاک و پوشیدن لباسهای فاخر و گرانبها که فکر بسیاری از افراد را به خود مشغول کرده، نیز امری ناپسند است. 
بنا بر آنچه در منابع آمده، به نظر می‌رسد پس از خلقت انسان، شرم وحیا و نیاز شدید او به لباس جهت محافظت از سرما، گرما و دفع تشعشعات، گزندها و خطراتی که متوجه بدن عریانش می‌شده، از مهمترین عوامل پیدایش پوشش و لباس محسوب می‌شود. داستان آدم و حوا و پوشیدن خود به وسیله برگهای درختان پس از تناول میوه ممنوعه، نمایانگر این موضوع است که از ابتدای خلقت نیاز به پوشش وجود داشته است.

فواید لباس از منظر قرآن
در مورد فواید لباس به یکی از آیه های قرآن یعنی آیه شریفه 26، سوره اعراف که دربردارنده برترین مفاهیم کاربردی است، استناد می‌کنیم. مواردی که از این آیه بر می‌آید، چنین است:
1- پوشاندن تن و پنهان ساختن زشتی های بدن 
2- لباس موجب زینت است که اندام شما را زیباتر می‌نماید که با کلمه «وریشا» قرآن به ویژگی دوم اشاره کرده است .«ریش» در لغت به معنای «پر» می‌باشد، قرآن بر پرهای پرندگان کلمه «ریش» را اطلاق نموده و همان طور که پرندگان به وسیله پر زیبا می‌شوند، انسان هم با پوشیدن لباس زیباتر می‌شود . 
همان طور که می‌دانیم، انسان فطرتاً از دیدن زیبایی ها لذت می‌برد، بنابراین خداوند متعال زمین را، به وسیله گلها و گیاهان و آسمان را، به وسیله نجوم و ستارگان مزیّن نموده است. به شکلی دیگر می‌توان گفت هر مخلوقی به نوعی از آن بهره و نصیب برده، تا به کمال نهایی خود برسد.خداوند متعال در قرآن به شکلهایی گوناگون به این مطلب اشاره کرده است:« ما آسمان ، دنیا را به وسیله ستارگان بیاراستیم.» در جایی دیگر نیز آمده: « آیا منکران حق آسمان را بر فراز خود نمی‌نگرند که ما چگونه بنای محکم بر آسمانها نهاده ایم و آن را به زیور ستارگان آراسته ایم و هیچ خللی در آن راه ندارد.» نیز در جایی دیگر آمده «ما آنچه را در زمین جلوه‌گر است موجب زینت و آرایش زمین قرار دادیم .»
و در جایی دیگر آمده است: «چارپایان را خلق کردیم تا به وسیله موی و پشم آنها دفع سرما و گرما نمایید و از منافع آنها بهره برید شیر و گوشت شان را بخورید و بهره برید و هنگام رفتن یا بازگشت از چرا موجب لذت شما باشند .»
تنوع در استفاده از لباس، نشانه و حکایت از نگاه و آموزه‌های دینی دارد؛ زیرا پوشیدن لباس مناسب هر فصل و مکان، سبب ایجاد آرامش واقعی در زندگی شخصی و اجتماعی خواهد شد. در عین حال همین لباسی که موجب آرامش و آسودگی آدمی است، ممکن است سبب اذیّت و آزار فرد، جامعه و احیاناً سقوط جوامع گردد. اگر تاریخ اندلس را مطالعه کرده باشید، متوجه خواهید شد چند عامل مهم موجب سقوط اسپانیای آزاد و آباد، در دامن استعمار شد که به برخی از آنها اشاره می‌شود: 
1-تشویق جوانان به دیدن تصاویر عریان زنان که توسط استعمار در اختیار آنان گذاشته شده بود.
2-مأموریت دادن به دختران مسیحی که با دلربایی و آسان‌تر شدن تماس دختران مسیحی با جوانان مسلمان، سبب رشد فساد و فحشا گردید.
3-عرضه رایگان مشروبات الکلی و تحریص و تشویق جوانان مسلمان، به استفاده از آن.
4 - تقلید از لباس بیگانگان تا آنجا که پروفسور روپ آ، از قول ابن صاعد چنین نقل می‌کند :«قبای اعراب اسپانیا شبیه قبای مسیحیان بود و متاسفانه مسلمانان زیاد روحیه تقلید دارند که سبب ایجاد زمینه سقوط می‌شود» این تقلید در پوشش ،رنگ ومد، بدحجابی یا بی حجابی ها و بی‌حرمتی به مقدسات که امروزه در کشورهای مسلمان دیده می‌شود، با فطرت سلیم زن مسلمان سازگار نیست؛ اما تقلید غلط از غربی ها سبب شده به این وضع ظاهر شوند تا زمینه مزاحمت برای خود و سقوط پسران جوان در منجلاب فحشا و فساد را فراهم آورند .

 انواع لباس در قرآن

خداوند از دو نوع لباس در قرآن سخن می‌گوید؛ 1- لباسی که تن را می‌پوشاند و زیبایی ظاهری می‌آورد 2- لباس تقوا که روح و روان را از گناه و بسیاری خطرات فردی و اجتماعی حفظ می‌کند، به عبارت دیگر خداوند متعال تقوا را به لباس تشبیه نموده یعنی همان طور که لباس بدن انسان را از سرما و گرما حفظ، در برابر خطرها به منزله سپر است، عیوب جسمانی را پوشانده و گاه بر طرف می‌کند و موجب زینت ظاهر انسان می‌شود؛ لباس تقوا هم در برابر گناهان در حکم سپر و محافظ است و فردی که ملکه تقوا در او به وجود آید، گِرد گناه و معصیت نمی گردد و عیوب و امراض روحی او برطرف می‌شود و زینت باطنی پیدا می‌کند . قرآن در آیه بعد نیز به فرزندان آدم هشدار می‌دهد مواظب باشید شیطان شما را نفریبد، چنانچه آدم و حوا را فریفت و «لباس بهشتی» را از تن شان بیرون کرد چه آن که او دشمنی است که شما او را نمی‌بینید اما او شما را می‌بیند.

 لباس پیامبر اکرم (ص)

آن گونه که از شرح حال حضرت رسول (ص) بر می‌آید، گرچه لباس حضرت ساده بوده، اما وی به مناسبت هر فصل و زمان و مکان، لباسهای مناسب آن زمان و در عین حال متنوع می‌پوشیده است. لباس عبادت وی، غیر از لباسِ خانه و لباس منزل او غیر از لباس جنگ بوده است .
«انس» نیز در روایتی چنین آورده است: «کان یصلی بالناس و هولابس شمله» پیامبر گاهی، در حالی که پارچه سرتاسری پوشیده بود، در نماز جماعت حاضر می‌شد. در جایی دیگر نیز چنین آمده است: «پیامبر برای روز جمعه اش دو لباس مخصوص داشت و آن غیر از لباسی بود که برای غیر جمعه داشت.»
ابن عباس نیز چنین آورده است: « پیامبر در جنگها زیر عمامه کلاه می‌پوشید.» همچنین بنابر آنچه در منابع ذکر شده است، پیراهن حضرت، نخی و شلوار پنبه ای همچنین قبایی بلند داشت که تا روی پا می‌رسید. وی ردایی راه راه به تن می‌کرد که تمام بدنش را می‌پوشاند و عمامه سفید یا سیاه و کفش صندل از پوست شتر زرد و گاه پوتین می‌پوشید. پیامبر اکرم(ص) در عین اینکه از لباسهای حرام و غیرمجاز همچون ابریشم و طلاباف استفاده نمی کرد، در مواعظ خود نیز همواره توصیه می‌فرمود در زندگی امت من نباید تجمّل راه یابد.از همین روست که علمای اسلام هم با استناد به فرمایش و سیره آن حضرت، کتابها یا بابهایی تحت عنوان کتاب «الزی والتجمل» و «کتاب الملابس» نگاشته‌اند .

 دستور امام رضا(ع) برای پوشیدن لباس زیبا
لباس یکی از لوازم ضروری زندگی است. زیرا در تغییرات درجه هوا، تابش نور خورشید، وزش نسیم های گوناگون ضرورت پوشش را آشکار می سازد. افزون بر این موارد، برخی از پوشش ها واجب است.
از این فراتر آرایش ظاهری افراد می باشد که در جامعه یک دستور اخلاقی به شمار می رود، و لازم است مؤمنان با سیمایی خوشایند و آراسته در جامعه ظاهر شوند. بنابراین، باید لباس پوشید، اما آنچه که درباره آن بحث می شود، چگونگی نوع پوشش می باشد که باید با موازین شرعی و عرفی و هماهنگ با درآمد مردم باشد.
احمد بن ابی نصر بزنطی گوید: پدرم گفت: درباره پوشیدن لباس های زیبا چه می گویی؟ گفتم: شنیده ام امام حسن (ع) لباس های زیبا می پوشید...
امام رضا (ع) فرمود: بپوش و زیبا بپوش. زیرا جدم علی بن حسین (ع) روپوش (عبای خز که قیمت آن پانصد درهم بود، می پوشید) هم چنین ردای پنجاه دیناری داشت، که زمستان را در آن می گذرانید و چون زمستان تمام می شد آن را می فروخت و پولش را به بینوایان می داد...

 پاسخ به یک پرسش
برخی از کوته اندیشان به امام سجاد (ع) و امام صادق (ع) و امام رضا (ع) ایراد می گرفتند که چرا لباس های فاخر و گران بها می پوشید، در حالی که اجداد و نیاکان شما، پیامبر (ص) علی (ع) چنین لباس هایی نمی پوشیدند؟
امام رضا (ع) در پاسخ فرمودند: زمان رسول خدا (ص) فقر عمومی بود و پوشش مناسب آن زمان همان بود که جد ما می پوشید. ولی زمان ما رو به توسعه و گسترش است و اگر بخواهیم مانند نیاکان خود بپوشیم در نظر دیگران خوار می شویم و به ما اهانت می کنند.
در روایت دیگری ابی خداش مهری چنین می گوید: یکی از خدمتکاران امام رضا (ع) به نام عبید را در بصره دیدار کردم، وی گفت: گروهی از مردم خراسان به محضر امام رضا (ع) وارد شدند و به ایشان فرمودند:
مردم خوششان نمی آید که شما این گونه لباس گران قیمت بپوشید، امام در پاسخ آنان فرمود: یوسف (ع) پیامبر و فرزند پیامبر بود ولی لباس دیبا می پوشید و شلوار زربافت به تن می کرد. در مجالس آل فرعون می نشست و این امور مقام معنوی او را کاهش نداد.
همانا آنچه بر امام لازم است عبارتند از: عدالت در مقام داوری، وفای به عهد، و پیمان، راستگویی سخن (نه کهنه بودن لباس) و خداوند، چیزهایی را که حلال کرده، یا حرام، معلوم و مشخص است و کم و زیاد آن فرق نمی کند.

منابع:
1-عیون اخبار الرضا. ابن بابویه، ج 2: 178،381.
2-شیخ مفید. الارشاد: 251.
3-علامه مجلسی. بحارالانوار، ج49: 89.
4-کلینی، فروع کافی، ج6: 451.
5-کشف الغمه. اربلی، ج3: 174، 180.
6-محمد علی چنارانی، رفتارهای اخلاقی و اجتماعی امام رضا(ع): 60-57.